Samen Verantwoordelijk: Het Voorkomen en Herkennen van Burn-out

Waarom is burn-out alertheid nog steeds een hot topic?

Burn-out blijft een groeiend probleem in België, met een aanzienlijke stijging in het aantal langdurig arbeidsongeschikten als gevolg van deze aandoening. Volgens gegevens van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) steeg het aantal mensen in invaliditeit door burn-out of depressie tussen 2017 en 2022 met meer dan 43%. In 2022 was bijna een kwart van alle langdurig arbeidsongeschikten arbeidsongeschikt door burn-out of depressie. RIZIV

Vrouwen zijn oververtegenwoordigd in deze statistieken; zij vormen 69% van de gevallen van invaliditeit door burn-out of depressie. Bijna 29% van alle langdurig arbeidsongeschikte vrouwen kampt met deze aandoeningen. Opvallend is de stijging bij vrouwelijke zelfstandigen, waar het aantal gevallen over een periode van vijf jaar met meer dan 71% toenam. RIZIV

De leeftijdsgroep van 50-plussers blijft het meest getroffen door langdurige arbeidsongeschiktheid door burn-out of depressie. Echter, bij zelfstandigen in de leeftijd van 30 tot 39 jaar is er een opvallende stijging van 22% in 2022 en 131% over vijf jaar. RIZIV

Financieel gezien namen de uitgaven voor uitkeringen in verband met burn-out of depressie aanzienlijk toe. In 2021 werd meer dan 1,8 miljard euro uitgegeven aan uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid langer dan één jaar veroorzaakt door deze aandoeningen, wat een stijging van meer dan 59% betekent sinds 2016. RIZIV

Daarnaast tonen gegevens van IDEWE, een Belgische externe dienst voor preventie en bescherming op het werk, een stijging in het aantal werknemers met een hoog burn-outrisico. In 2023 liep 15,5% van de werknemers een hoog burn-outrisico, vergeleken met 10,8% in 2014, wat neerkomt op een stijging van ruim 40% over een periode van tien jaar. De Specialist

Deze cijfers onderstrepen de dringende noodzaak voor zowel individuen als werkgevers om aandacht te besteden aan mentale gezondheid en preventieve maatregelen te nemen om burn-out te voorkomen.

Wat zijn de vier van de meest voorkomende oorzaken van burn-out?

Ik start eerst graag met jullie nog eens mee te nemen in de vier meest voorkomende oorzaken waardoor we een burn-out kunnen ontwikkelen, deze vier zijn:

• Chronische werkdruk
  Een voortdurende hoge werkdruk zonder voldoende tijd om te herstellen, zoals lange werkdagen, strakke deadlines of een te hoge verantwoordelijkheid, kan leiden tot uitputting.

• Gebrek aan autonomie
  Als werknemers weinig invloed hebben op hoe ze hun werk doen, zoals beperkte beslissingsruimte of micromanagement, kan dat stress veroorzaken en bijdragen aan gevoelens van machteloosheid.

• Onvoldoende waardering
  Een gebrek aan erkenning voor inzet en prestaties kan leiden tot frustratie en een gevoel van zinloosheid. Mensen voelen zich sneller opgebrand als hun inspanningen niet worden gezien of gewaardeerd.

• Slechte werk-privébalans
  Wanneer werk voortdurend prioriteit krijgt boven persoonlijke behoeften en ontspanning, kan dit leiden tot chronische stress en uiteindelijk burn-out. Dit komt vaak voor bij mensen die altijd "aan" staan, zelfs buiten werktijd.

Laten we wat dieper ingaan op deze kenmerken:

1. Chronische werkdruk:

Verwijst naar een aanhoudend hoog niveau van werkgerelateerde druk over een langere periode, zonder voldoende herstelmomenten. Het gaat niet alleen om het hebben van drukke dagen, maar om een structureel patroon waarin de belasting door werk constant te groot is in verhouding tot wat iemand aankan.

Kenmerken van chronische werkdruk

1. Constante deadlines: Er is altijd iets wat "snel" of "onmiddellijk" gedaan moet worden.
2. Hoge verwachtingen: Werknemers worden continu geconfronteerd met torenhoge prestatienormen.
3. Weinig controle: Werknemers hebben vaak weinig invloed op hun werkbelasting of takenpakket.
4. Onvoldoende herstel: Er is te weinig tijd om na drukke periodes mentaal of fysiek te herstellen.
5. Aanhoudende stress: Stress wordt een constante factor in plaats van een tijdelijke reactie op een specifieke situatie.

Oorzaken van chronische werkdruk

• Te weinig personeel: Overbelasting ontstaat vaak door een tekort aan collega’s om het werk eerlijk te verdelen.
• Onrealistische verwachtingen: Bedrijven vragen meer van werknemers dan haalbaar is binnen de beschikbare tijd en middelen.
• Gebrek aan prioriteiten: Alles lijkt even belangrijk, waardoor werknemers voortdurend moeten multitasken.
• Onvoldoende steun: Een gebrek aan ondersteuning van leidinggevenden of collega’s kan de werkdruk verergeren.

Gevolgen van chronische werkdruk

Chronische werkdruk kan leiden tot fysieke en mentale klachten zoals:

• Vermoeidheid en uitputting
• Verminderde concentratie en productiviteit
• Stressgerelateerde aandoeningen, zoals burn-out
• Een verhoogd risico op hart- en vaatziekten

Het is daarom essentieel om werkdruk te beheersen, zowel op individueel niveau als binnen de organisatie. Het bespreekbaar maken van werkdruk en het nemen van preventieve maatregelen zijn cruciale stappen om chronische werkdruk te voorkomen.

2. Gebrek aan autonomie

Betekent dat iemand weinig tot geen controle heeft over hoe, wanneer, of op welke manier hij of zij het werk uitvoert. Autonomie in het werk is een gevoel van vrijheid en zelfstandigheid, waarbij een werknemer zelf beslissingen kan nemen over zijn of haar taken en verantwoordelijkheden. Wanneer die autonomie ontbreekt, kan dat leiden tot frustratie, stress en een gevoel van machteloosheid.

Kenmerken van een gebrek aan autonomie

1. Strikte controle: Werknemers hebben weinig inspraak en worden constant gemonitord of gemicromanaged.
2. Beperkte beslissingsruimte: Werknemers kunnen niet zelf kiezen hoe ze hun taken aanpakken of prioriteren.
3. Vastomlijnde werkwijzen: Er is geen ruimte voor creativiteit of alternatieve manieren van werken.
4. Geen invloed op planning: Werknemers hebben geen zeggenschap over werktijden, deadlines, of taken.
5. Afhankelijkheid van anderen: Om vooruitgang te boeken, moet een werknemer constant wachten op goedkeuring of input van leidinggevenden of collega’s.

Oorzaken van gebrek aan autonomie

• Hiërarchische structuren: Organisaties met veel lagen van controle en besluitvorming.
• Micromanagement: Leidinggevenden die zich overmatig bezighouden met details en weinig ruimte laten voor eigen initiatief.
• Standaardisatie: Taken worden strak voorgeschreven, vaak met protocollen die weinig flexibiliteit toelaten.
• Onvoldoende vertrouwen: Werkgevers hebben weinig vertrouwen in het vermogen van werknemers om zelfstandig beslissingen te nemen.

Gevolgen van gebrek aan autonomie

Een gebrek aan autonomie kan leiden tot:

• Verminderde motivatie: Werknemers voelen zich minder betrokken of enthousiast over hun werk.
• Stress en burn-out: Het gevoel van machteloosheid en een gebrek aan controle kan chronische stress veroorzaken.
• Lagere productiviteit: Werknemers werken minder efficiënt als ze geen eigenaarschap voelen over hun taken.
• Hogere uitstroom: Werknemers zoeken sneller een andere baan wanneer ze geen autonomie ervaren.

Belang van autonomie

Autonomie is een belangrijke factor voor werktevredenheid en welzijn. Werknemers die autonomie ervaren, voelen zich vaker competent, gemotiveerd en betrokken bij hun werk. Voor werkgevers is het daarom cruciaal om ruimte te bieden voor eigen initiatief, vertrouwen te tonen en werknemers te betrekken bij besluitvorming.

3. Onvoldoende waardering:

Betekent dat iemand zich niet erkend, gezien, of gewaardeerd voelt voor de inspanningen, prestaties, of bijdragen die hij of zij levert. Waardering gaat niet alleen over financiële beloningen zoals salaris, maar ook over erkenning op emotioneel en professioneel vlak. Wanneer werknemers onvoldoende waardering ervaren, kan dat leiden tot gevoelens van demotivatie, frustratie, en uiteindelijk stress of burn-out.

Kenmerken van onvoldoende waardering

1. Gebrek aan erkenning: Prestaties of extra inspanningen worden niet opgemerkt of benoemd.
2. Geen feedback: Positieve feedback ontbreekt of wordt vervangen door alleen kritische opmerkingen.
3. Monotone werkrelatie: Er wordt geen persoonlijke aandacht gegeven aan wat een werknemer nodig heeft of belangrijk vindt.
4. Weinig betrokkenheid: Leidinggevenden tonen geen interesse in de mening of ideeën van medewerkers.
5. Oneerlijke behandeling: Er is een gevoel dat inzet niet rechtvaardig wordt beloond of gelijkwaardig wordt behandeld in vergelijking met collega’s.

Oorzaken van onvoldoende waardering

• Gebrek aan leiderschapsskills: Leidinggevenden hebben onvoldoende vaardigheden of aandacht om waardering te tonen.
• Hoge werkdruk: Waardering tonen raakt ondergeschikt aan het behalen van deadlines of doelen.
• Onpersoonlijke werkcultuur: Een werkomgeving waarin menselijke verbinding en erkenning geen prioriteit hebben.
• Focus op fouten: Een cultuur waarin fouten benadrukt worden, maar successen niet gevierd worden.

Gevolgen van onvoldoende waardering

Onvoldoende waardering kan een grote impact hebben op het welzijn en de prestaties van werknemers. De belangrijkste gevolgen zijn:

1. Demotivatie: Mensen voelen zich minder gemotiveerd om hun best te doen als hun inspanningen niet worden erkend.
2. Lagere productiviteit: Een gebrek aan erkenning kan leiden tot minder betrokkenheid en een daling in prestaties.
3. Hogere kans op burn-out: Wanneer waardering ontbreekt, voelen werknemers zich sneller overwerkt en emotioneel uitgeput.
4. Hogere uitstroom: Werknemers zoeken sneller een andere baan als ze zich niet gewaardeerd voelen.

Hoe waardering tonen?

• Regelmatige erkenning: Geef oprechte complimenten en benoem specifiek wat goed is gedaan.
• Vier successen: Markeer belangrijke mijlpalen en prestaties, zowel individueel als in teamverband.
• Persoonlijke aandacht: Laat zien dat je betrokken bent bij je werknemers als individu.
• Betrek medewerkers: Geef werknemers een stem in beslissingen en waardeer hun input.
• Passende beloning: Zorg ervoor dat salaris, bonussen, of andere beloningen recht doen aan hun inspanningen.

Door voldoende waardering te tonen, creëer je een werkomgeving waarin werknemers zich gezien en gemotiveerd voelen, wat leidt tot meer betrokkenheid en betere resultaten.

4. Slechte werk-privébalans:

Gaat om de verhouding tussen werk en privéleven uit balans is, waardoor een persoon onvoldoende tijd, energie, of aandacht kan besteden aan persoonlijke behoeften, gezin, ontspanning, en sociale relaties. Dit kan leiden tot stress, vermoeidheid en uiteindelijk fysieke en mentale gezondheidsproblemen.

Kenmerken van een slechte werk-privébalans

1. Langdurig overwerken: Vaak langer werken dan de normale werkuren, waardoor er weinig tijd overblijft voor andere activiteiten.
2. Altijd bereikbaar zijn: Het gevoel dat je altijd beschikbaar moet zijn voor werk, bijvoorbeeld via e-mail of telefoon, ook buiten werktijd.
3. Geen tijd voor ontspanning: Vrije tijd wordt steeds vaker opgeofferd aan werkgerelateerde taken.
4. Gebrek aan scheiding: Werkdruk en -stress sijpelen door in het privéleven, bijvoorbeeld door thuis constant te piekeren over werk.
5. Verwaarlozing van persoonlijke verplichtingen: Hobby’s, familie, vrienden en zelfzorg worden ondergeschikt gemaakt aan werk.

Oorzaken van een slechte werk-privébalans

1. Hoge werkdruk: Een constante stroom van deadlines en taken maakt het moeilijk om los te komen van werk.
2. Werkcultuur: Een organisatie waarin overwerken wordt verwacht of gewaardeerd.
3. Gebrek aan flexibiliteit: Strikte werktijden en weinig autonomie over hoe en wanneer taken worden uitgevoerd.
4. Persoonlijke verwachtingen: Een sterke drang om te presteren of perfectie na te streven.
5. Technologie: Door smartphones en laptops is het gemakkelijker geworden om werk mee naar huis te nemen.

Gevolgen van een slechte werk-privébalans

1. Stress en burn-out: Langdurige overbelasting zonder voldoende herstel kan leiden tot uitputting en emotionele uitputting.
2. Fysieke klachten: Gebrek aan rust en ontspanning kan leiden tot slapeloosheid, hoofdpijn, en andere gezondheidsproblemen.
3. Verminderde productiviteit: Een overspannen werknemer is vaak minder efficiënt en creatief.
4. Relatieproblemen: Te weinig tijd en aandacht voor partner, gezin, of vrienden kan spanningen veroorzaken.
5. Afname van welzijn: Het missen van tijd voor plezier, hobby’s, of zelfzorg kan de levenskwaliteit aanzienlijk verminderen.

Tips voor een betere werk-privébalans

1. Stel grenzen: Bepaal duidelijke werktijden en houd je eraan, bijvoorbeeld door werkmail na een bepaald tijdstip niet meer te beantwoorden.
2. Plan tijd voor jezelf: Maak bewust tijd vrij voor hobby’s, sporten, en ontspanning.
3. Leer nee zeggen: Accepteer niet meer werk dan je aankan en communiceer duidelijk over je grenzen.
4. Zoek flexibiliteit: Bespreek mogelijkheden voor thuiswerken, flexibele uren of aanpassing van taken met je werkgever.
5. Deel verantwoordelijkheden: Bespreek werk- en gezinsverplichtingen met je partner, collega’s of leidinggevende.

Een gezonde werk-privébalans is essentieel voor zowel je mentale als fysieke gezondheid. Het is een kwestie van prioriteiten stellen, grenzen bewaken, en open communicatie met zowel je werkgever als je omgeving.

Vijf belangrijke kenmerken om burn-out te herkennen

Het tijdig herkennen van burn-out is cruciaal om ernstigere problemen te voorkomen. Let op de volgende signalen:

1. Extreme vermoeidheid: Een voortdurende uitputting die niet verdwijnt, zelfs niet na rust of slaap.
2. Emotionele afstand: Een gevoel van onverschilligheid of cynisme tegenover het werk, collega’s of zelfs persoonlijke relaties.
3. Verminderde prestaties: Een merkbare afname in productiviteit, concentratie en motivatie.
4. Fysieke klachten: Hoofdpijn, spijsverteringsproblemen, spierpijn en een verzwakt immuunsysteem.
5. Prikkelbaarheid en stemmingswisselingen: Sneller geïrriteerd zijn, somberheid of plotselinge stemmingswisselingen.

De verantwoordelijkheid van het individu

Voor individuen begint preventie met zelfbewustzijn. Het is essentieel om de eigen grenzen te kennen en te respecteren. Het tijdig herkennen van stresssignalen en het nemen van stappen om te herstellen, zoals het plannen van rustmomenten of het zoeken van professionele hulp, kan escalatie voorkomen. Zelfzorg, zoals voldoende slaap, beweging en het onderhouden van sociale contacten, is ook een belangrijke pijler.

Daarnaast is communicatie van groot belang. Durf je grenzen aan te geven en bespreek eventuele overbelasting met collega’s of leidinggevenden. Het herkennen van je eigen behoeften is een cruciale stap om uitputting te voorkomen.

De verantwoordelijkheid van de werkgever

Werkgevers hebben een even grote verantwoordelijkheid in het creëren van een gezonde werkcultuur. Dit begint bij het signaleren van overbelasting en het bieden van een werkomgeving waarin werknemers zich gehoord en gewaardeerd voelen.

Een aantal manieren waarop werkgevers burn-out kunnen helpen voorkomen:

1. Realistische werkdruk: Zorg dat werknemers een haalbare werkbelasting hebben en dat er duidelijke prioriteiten worden gesteld.
2. Open communicatie: Moedig een cultuur aan waarin werknemers open kunnen praten over stress en problemen.
3. Training en ondersteuning: Bied trainingen aan over stressmanagement en maak begeleiding door een coach of vertrouwenspersoon toegankelijk.
4. Flexibiliteit: Geef ruimte aan werknemers om werk-privébalans te vinden door flexibele werkuren of thuiswerkmogelijkheden aan te bieden.
5. Erkenning en waardering: Laat werknemers zien dat hun inspanningen worden gewaardeerd en dat hun werk ertoe doet.

Samen de uitdaging aangaan

Het voorkomen en herkennen van burn-out is een gedeelde verantwoordelijkheid. Door samen te werken, open te communiceren en elkaar te ondersteunen, kunnen individuen en werkgevers bijdragen aan een gezondere werkcultuur.

Burn-out is niet alleen een persoonlijk probleem, maar een maatschappelijk vraagstuk dat om een gezamenlijke aanpak vraagt. Laten we die uitdaging samen aangaan, met begrip, actie en zorg voor elkaar.

Heb je vragen of wil je jouw ervaringen delen? Laat een reactie achter! Samen maken we het verschil.

2 Krachtige Oefeningen om Direct tot Rust te Komen

1. Diepe Ademhalingsoefening (4-7-8 techniek)

Deze ademhalingsoefening helpt je lichaam en geest te ontspannen door de focus te verleggen naar je ademhaling. Het verlaagt je hartslag en helpt stress te verminderen.

Hoe doe je het?

1. Zit rechtop en sluit je ogen.
2. Adem rustig in door je neus gedurende 4 seconden.
3. Houd je adem vast gedurende 7 seconden.
4. Adem langzaam uit door je mond gedurende 8 seconden.
5. Herhaal dit 4 tot 5 keer.

Effect: Deze techniek kalmeert je zenuwstelsel, helpt je te ontspannen en kan je stressniveau aanzienlijk verlagen.

2. Progressieve Spierontspanning

Bij deze techniek spannen en ontspannen je spieren zich in een gecontroleerde volgorde, wat helpt om spanning in je lichaam te verlichten en een diep gevoel van ontspanning te creëren.

Hoe doe je het?

1. Zoek een rustige plek en ga comfortabel zitten of liggen.
2. Begin met het aanspannen van je voeten: span ze stevig aan en houd ze 5 seconden vast.
3. Laat de spanning los en voel de ontspanning gedurende 10 seconden.
4. Werk je weg omhoog door je benen, buik, handen, armen, schouders, nek en gezicht, waarbij je elke spiergroep aanspant en ontspant.
5. Eindig met je gezichtspieren en focus op de ontspanning.

Effect: Deze oefening helpt om zowel fysieke als mentale spanning los te laten, en bevordert een staat van diepe rust en kalmte.

Beide oefeningen kunnen je helpen om je gedachten te kalmeren en spanning in je lichaam te verminderen, wat bijdraagt aan meer ontspanning en welzijn.

Hoe gaat het echt met je? Doe de burn-out test en krijg direct inzicht!